İyilik yap, denize at.

Bu saatten sonra insanlara iyilik yaparken çok dikkatli olmak durumundayız.

"İyilik yap, denize at." söyleminden benim genel olarak anladığım şu kafada bir şey idi: İyilik yapmak güzel bir şeydir, lakin iyilik yaptığının reklamını yapmaya gerek yok. İyilik yapıyor olmak zaten senin kendi kendine mutlu olman için yeterli bir motivasyon. Kalkıp bir de sağda solda bunun afişini yapma. İyilik yaptığınla otur oturduğun yerde. Evet, kabaca böyle anlıyordum ben.

Lakin bu söylem, son zamanlarda sıkça düşündüğüm başka bir konuyu da güzel bir şekilde anlatıyor. O da şöyle bir şey ki: Yaptığınız güzel şeyler karşılığında hiç beklemediğiniz kötü tepkiler almanız bir hayli mümkün.
Bunun açılımını kendimce şu şekilde yaptım:
İyilik yapmak, güzellik yapmak falan bu işler hayatımızın bir parçası olmaktan çıkmış. İnsanlar birbirlerine kötü davranıyorlar. Bunun en güzel mazereti de kendilerine daha önce kötü davranılmış olması. Kazık yemek, kullanılmak, kullanılıp bir köşeye atılmak, kandırılmak, sırtından geçinilmek, üçün birini almak, zararlı çıkmak gibi türlü sıkıntılı durumlara düşmemek amacıyla kimse açık vermiyor. Kimse kimseye iyilik yapmıyor, gözünün yaşına bakmıyor, falanlı filanlı.

Tarif etmeye çalıştığım ortamda iyi davranışlar sergileyen biri hakkında şöyle şeyler düşünülüyor:
* Neden şimdi böyle bir şey yaptı ki? Demek ki benden bir çıkarı var.
* Bu yaptığının karşılığında ne bekliyor acaba?
* Hmm, beni hoş tutmaya çalışıyor. Çünkü biliyor ki ben olmazsam, şu şu şu da olmaz.
* Yapacak tabi şerefsiz, ben de ona şunları şunları yaptım.
* Kimse böyle bir şey yapmaz kolay kolay. Bunun sonunda kötü şeyler olacak.
* O ibnenin aklında kesin bir şeyler vardır. Yoksa kimse kimseye yapmaz böyle şey bu zamanda.
* Ulan ben kendi kendime de yapardım, ne oldu ne gerek vardı. Beni aciz mi görüyorsun?
vs.

Kabaca özetlemek gerekirse;
* Yapılan iyiliğin mahcubiyeti altında ezilmeler
* Karşılığında benzer bir iyilik yapmak zorunda hissetmek istememeler
* Yardım edilmiş olmayı zavallı gibi görülmesine bağlamalar
* Kendi içinde meşru göstermek için kendi yaptığı iyilikleri saymalar
falan bu reaksiyonlar arasında sayılabilir.

Ekstra olarak yaptığınız iyiliklerin zaman içerisinde rutine bağlayıp, göreviniz haline geliyor olması durumu da var. Göreviniz haline gelen bu iyilikler, yapmadığınız zamanlarda kötülük yapmışsınız gibi gözükmenize yol açacaktır. Bundan sanırım zamanında bahsetmiştim.

Bu ve benzer sebeplerden dolayı iyilik yaparken dikkatli olalım.
Mümkünse bizim yaptığımız bilinmesin.
İyilik yapmayalım dersek, olayı hepten çıkmaza sokacağız.
Ama yapıyorsak da, ayarında tutmak lazım.